بانکداری باز (Open Banking)، پارادایم جدیدی است که به‌سرعت در بانکداری دنیا در حال رواج است. در بانکداری باز، عملیات بانکداری محدود به چاردیواری بانک‌ها نیست و بانک‌ها در اصل تأمین‌کننده بستر و سکو (Platform) برای عملیات بانکی هستند. توسعه فناوری اطلاعات و ابزارهای نرم‌افزاری این امکان را به بانک‌ها داده که در چارچوب ضوابط قانونی و امنیتی به بازیگران دیگر اجازه دهند روی بستر آن‌ها خدمات جدید به مشتریان ارائه دهند. در ایران هم این روند آغازشده البته موانعی هم برای اجرای بانکداری باز در کشور وجود دارد که با توجه به اهمیت این موضوع با نیما نامداری- معاون طرح و برنامه شرکت ارتباط فردا گفت و گویی داشته‌ایم که در ادامه می‌آید.

بیشتر بخوانید:چهارشاخصه بانکداری باز

چه چالش‌های پیش روی اجرای بانکداری باز در کشور با توجه به بخش‌نامه‌هایی که در خصوص فعالیت فین تک‌ها صادرشده است، وجود دارد؟

سه مانع پیش روی اجرای بانکداری باز در حال حاضر در کشور است. مانع اول این است که استاندارد و ضوابط فنی مشخصی در این بخش وجود ندارد، البته منظور از ضوابط و استانداردها در اجرای بانکداری باز، بخش‌نامه‌های دولتی و بانک مرکزی نیست. بلکه ضوابط فنی هم در بانکداری باز در کشور مورداستفاده قرار نمی‌گیرد. به‌طور مثال استانداردی مثل PSD۲ در اروپا، که استانداردی است که جنبه‌های فنی در بانکداری باز را مشخص می‌کند، به تقسیم وظایف در بین بازیگران، بحث‌های امنیت، تکنیکی و حفاظت داده می پردازد و یا قوانینی که درآمریکا و اروپا در خصوص حفاظت از اطلاعات وجود دارد، نوع کار و نقشه راه در بخش بانکداری باز را ساده می کند. درصورتی‌که در ایران در خصوص هیچ‌کدام از مباحث مربوط به بانکداری باز اعم از مباحث امنیتی، فنی، بحث مالکیت و حفاظت داده‌ها، مسئولیت‌ها و تقسیم‌کار بین بازیگران هیچ ضوابط و استاندارد فنی مشخصی وجود ندارد که این مورد، اولین مانع در اجرای بانکداری باز در کشور است.

دومین مانع در این بخش، این است بانکداری باز در ذهن مدیران ارشد بانکی ازجمله مدیران عامل و اعضای هیئت‌مدیره بانک‌ها و همچنین مدیران کسب‌وکار شبکه بانکی مفهومی انتزاعی دارد که برای آن نیز، مصادیق روشنی وجود ندارد. بر اساس مشاهدات بالای ۹۵ درصد مدیران ارشد بانک‌ها درک ملموس و مشخصی از بانکداری باز، ندارند حتی به‌صورت مشخص نمی‌دانند برای توسعه بانکداری باز باید چه فعالیت‌های را در دستور کار قرار دهند.

همچنین جای تأسف دارد که مدیران فناوری اطلاعات بانک‌ها نیز توانایی گفتگوی درون‌سازمانی برای متقاعد کردن مدیران عامل و هیئت‌مدیره بانک‌ها در این بخش را ندارند. به همین دلیل بانکداری باز همواره به‌عنوان یک ایده خوب مطرح می‌شود که همه در خصوص آن، نظرات خود را ارائه ولی توان اجرای آن را ندارند.

مانع سومی که در اجرای بانکداری باز در کشور وجود دارد، این است که در اساس هنوز از تجربه فنی لازم به‌منظور استفاده از API ها چه در صنعت بانکی و در صنایع دیگر برخوردار نیستیم تا جایی که در شرکت‌های نرم‌افزاری و گروه‌های فنی آن، آمادگی برای اجرایی کردن این روند وجود ندارد. زیرا تجربه فنی لازم بخصوص در API های بانکی که به آن‌ها API های سه‌طرفه نیز می‌گویند و باید از سوی سه شخص اجرایی شوند در بانکداری باز وجود ندارد. در مباحث فنی هم توسعه کنندگان نیز از اطلاعات و تجربه لازم و کافی برخوردار نیستند که این روند هم از سمت بانک‌ها و هم از سمت استفاده‌کنندگان API ها با پیچیدگی‌هایی همراه می کند، البته با حل شدن دو مانع اول و دوم، این مانع به‌تدریج کم‌رنگ و حل خواهد شد.

رواج بانکداری باز در کشور چه مزایایی برای مردم دارد و این روند ممکن است با چه معایبی همراه شود؟

مهم‌ترین کاربرد بانکداری باز در کشور تسهیل، پیچیدگی‌های فرایندهای مالی در سازمان‌ها و شرکت‌ها است، زیرا یکی از پردردسرترین کارها در شرکت‌ها مباحث مربوط به امور مالی ازجمله پرداخت‌ها، تسویه‌ها، فرآیندهای بانکی و مباحث مربوط به سهامداری است که بانکداری باز بخشی از این پیچیدگی‌ها و دشواری‌ها را تسهیل می کند. با ارائه سرویس‌ها بانکداری باز به شرکت‌ها، بخشی از فرآیندهای بانکی به داخل مجموعه منتقل می‌شود و کنترل‌ها در این روند افزایش و از پیچیدگی‌های آن کم می‌شود.

مزیت دیگر اجرای بانکداری باز این است کمک می کند تا عملیات بانکی خارج از قلعه بانک‌ها انجام شود و مردم دیگر نیازمند نیستند که برای کارهای ساده بانکی به‌صورت مستمر به شعبه‌ها، اینترنت بانک و یا موبایل بانک‌ها مراجعه کنند. با توسعه بانکداری باز، خدمات بانکی می‌تواند، داخل نرم‌افزارهای شرکت‌ها پیاده‌سازی شود و در این روند با توجه به درک بهتر هر شرکت از نیازهایش می‌تواند سرویس‌ها بانکی را ترکیب و برای خود اختصاصی کند.

سومین مزیت که اجرا و توسعه بانکداری بازدارد، این است که رشد و توسعه کسب‌وکارهای فین تکی منوط به اجرای بانکداری باز در کشور است و در اساس رشد کسب‌وکارهای نوآور، مرهون سرویس‌های بانکداری باز است و API ها نقش کلیدی در شکل‌گیری فین تک‌ها دارند، بدین معنا که فین تک‌ها کمک می کند سرویس‌های متنوع و گسترده‌تری در حوزه صنعت بانکی و مالی به مشتریان عرضه شود ازاین‌رو با اجرای بانکداری باز بسیاری از کمبودهایی که در حال حاضر در سرویس‌های نوآورانه با آن‌ها مواجه هستیم برطرف شود.

بیشتر بخوانید:کسب و کار حرفه ای با سیزپی
بیشتر بخوانید: آشنایی با فین تک

بهترین راهکار برای حرکت به سمت بانکداری باز در کشور چیست؟

مهم‌ترین کاری که برای رواج بانکداری باز در کشور باید انجام شود، این است که مانند اکنون‌که پلتفرم‌های بانکداری باز در کشور حال شکل‌گیری هستند. شرکت‌هایی که این پلتفرم‌ها را ارائه می‌دهند، شروع به تعامل با بانک‌ها کنند و بین بانک‌ها و کسب‌وکارها قرار گیرند. در این روند، به‌جای این‌که بانک‌ها خود به‌صورت مستقل API ارائه بدهند که در اساس اشتباه است، پلتفرم‌های بانکداری باز شکل بگیرد و این پلتفرم‌ها، بین مشتریان کسب‌وکارها که استفاده‌کنندگان API ها هستند و بانک‌ها قرار گیرند. با این شیوه از اجرا، تعادل بهتری بین بانک‌ها و استفاده‌کنندگان API ها از منظر امنیتی شکل می‌گیرد ازاین‌رو شکل‌گیری پلتفرم‌های بانکداری باز رویکرد درستی است که هم‌اکنون در کشور در حال انجام است.

موانع ذهنی مبحثی است که می‌خواهم تأکید بیشتری در اجرای بانکداری باز بر آن داشته باشم. مدیران بانک‌ها به‌صورت عمومی کسانی هستند که دارای تخصص‌های مالی هستند و به‌ندرت مدیرعاملی پیدا می‌شود که تخصص فناوری اطلاعات داشته باشد و خیلی کم در هیئت‌مدیره بانک‌ها افرادی با تخصص فناوری اطلاعات وجود دارد. به دلیل این‌که تخصص فناوری اطلاعات در رده‌های مدیریت بالایی بانک‌ها کم است و مدیران فناوری اطلاعات بانک‌ها در سطح بالای تصمیم‌گیری بانک‌ها نیستند یک نوع ترس ناشی از بی‌اطلاعی در مورد تکنولوژی‌های جدید در بانک‌ها دیده می‌شود که این معضل، یک مانع بزرگ ذهنی است که برای برطرف شدن آن مشاوره، آموزش و شرکت در رویدادها و کنفرانس‌های بین‌المللی، مراودات و مبادلات بین‌المللی می‌تواند کمک خوبی برای برطرف کردن این مانع ذهنی باشد. زیرا وقتی مدیران بانک می‌بینند در کشورهای دیگر دنیا، در صنعت بانکداری از تکنولوژی‌های جدید بهره می‌گیرند به‌ تدریج ترس آن‌ها از مواجه با این فناوری‌های نوین می‌ریزد و در آن‌ها اعتماد ایجاد می‌شود و با دیدگاه بازتری روندهای نوآوری در صنعت بانکی را همراهی می‌کنند حتی گاهی نیز در این بخش مطالبه گری می‌کنند. البته با گسترش نفوذ مدیران فناوری اطلاعات در بانک‌ها و حضور این متخصصان در هیئت‌ مدیره بانک‌ها راه‌حل دیگری برای این مشکل است.
برگرفته از سایت دنیای اقتصاد

امروزه خرید اینترنتی جزئی از فعالیت های هرروزه بسیاری از ما شده است، زیرا در دنیای پر مشغله امروز افراد زمان و فرصت کمتری جهت خریدهای خود دارند.ازین رو می توانند با مراجعه به فروشگاه های اینترنتی، محصول یا خدمت موردنظر را  انتخاب و تهیه کنند و مبلغ را به صورت آنلاین پرداخت کنند. 

این خریدها با درگاه های پرداخت صورت می گیرد.زمانی که شما کسب وکار خود را در قالب یک فروشگاه اینترنتی راه اندازی کنید یکی از لازمه های سایت فروشگاهی شما،درگاه پرداخت اینترنتی است.هنگامی که خرید باید از طریق سایت انجام شود،داشتن درگاه پرداخت اینترنتی ضروری است. بعد از گرفتن درگاه اینترنتی، پرداخت آنلاین برای کاربران و مشتریان سایت شما فراهم می شود و نیاز به طی کردن روش سنتی برای پرداخت کردن هزینه ها را نخواهند داشت. 

 درگاه پرداخت اینترنتی چیست؟ 

 عبارت "Internet Payment Gateway" معادل فارسی آن درگاه پرداخت اینترنتی است. 

درگاه پرداخت اینترنتی، سرویس ارائه خدمات پرداخت برای کسب وکارها است که در بستر اینترنت عمل می کند و پرداخت و دریافت وجه را از طریق اینترنت ممکن می سازد.یک طرف این درگاه، پذیرنده ای (حقیقی یاحقوقی) است که درگاه به حساب بانکی او مرتبط است و مبالغ پرداخت شده به حساب وی واریز می شود و طرف دیگر درگاه، مشتریانی هستند که در ازای محصولات یا خدماتی که پذیرنده ارائه می دهد مبلغی پرداخت می کنند. 

انواع درگاه پرداخت بانکی در ایران:

•  درگاه های پرداخت PSP

•  درگاه‌های پرداخت واسط (پرداخت یار) 

 درگاه‌های پرداخت PSP:

این شرکت ها به صورت رسمی اجازه ارائه درگاه اینترنتی دارند .درواقع گروه درگاه پرداخت واسط،زیر مجموعه این شرکت ها هستند و هر پرداخت اینترنتی که انجام می شود باید توسط درگاه یکی از این شرکت‌ها انجام شود. 

اگرشما بخواهید به صورت مستقیم از این شرکتها درگاه اینترنتی بگیرید نیازمند ارایه چندین سند از جمله نماد الکترونیک است.دریافت نماد الکترونیک دارای مراحل اداری و بررسی سایت است که ممکن است برای برخی کاربران  طولانی و خارج از حوصله باشد. این نوع درگاه به این شکل تعریف می شود که کاربر  بعد از تکمیل خرید خود بدون هیچ تامل و تاخیری ، بلافاصله برای انجام تراکنش، به صفحه پرداخت بانک مورد نظر خودش که قبلا در پنل انتخاب کرده هدایت می شود.

مطلب مرتبط: نماد اعتماد الکترونیکی چیست؟ 

اسامی شرکت های  PSP:

شرکت های PSP در ایران در حال حاضر 12 مورد هستند که عبارت هستند از:

شرکت کارت اعتباری ایران کیش      

شرکت سایان کارت

شرکت به پرداخت ملت

شرکت فن آوا کارت

شرکت آسان پرداخت پرشین

شرکت پرداخت نوین آرین

شرکت الکترونیک کارت دماوند

شرکت مبنا کارت آریا

شرکت پرداخت الکترونیک سامان

شرکت خدمات نوین داده ورزی سداد 

 شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد

 شرکت تجارت الکترونیک پارسیان

درگاه های پرداخت واسط

 درگاه‌های پرداخت واسط شرکت هایی هستند که  با PSP ها قرارداد می بندند و درگاه‌های پرداخت را از آن‌ها دریافت می کنند و در اختیار مشتریان قرار می دهند. 

در درگاه پرداخت واسط برای انجام تراکنش و قبل از ورود به صفحه بانک مورد نظر ، مشتری ابتدا وارد سایت واسط بانک می شود که اطلاعاتی  شامل پذیرنده ، قیمت، اطلاعات پرداخت رو در بر دارد و سپس از بعد از گذراندن چند ثانیه به صورت اتوماتیک به صفحه بانک هدایت می شود.

بیشتر بخوانید: کسب و کار خانکی و لینک پرداخت 

یکی از درگاه های پرداخت واسط (پرداخت یار) درگاه پرداخت آنلاین سیزپی است که مجوز از بانک مرکزی(شاپرک) را دارد.

از مزایایی که  شما می توانید با گرفتن درگاه از آن بر خوردار باشید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فعال سازی در کمتر از چند ساعت 

• اتصال به چند درگاه به صورت همزمان

• عدم نیاز به نماد اعتماد  الکترونیک

• ارائه خدمات پشتیبانی فنی به پذیرنده

•  امکان ارائه گزارش های مالی و تراکنش ها

• ارائه لینک پرداخت یکسال اول بدون کارمزد

•  تسویه طبق سیکل شاپرک

• درج لوگوی و اسم  پذیرنده در درگاه پرداخت

• داشتن لینک پرداخت و کد QR

شما صاحبان کسب و کار برای حرفه ای کردن  کسب وکار خود و گرفتن درگاه پرداخت اینترنتی سیزپی  کافیه در سایت www.sizpay.irثبت نام کرده و اطلاعات درخواست شده را تکمیل کرده و درکاه مورد نظر خود را ثبت کنید.

بیشتر بخوانید:پرداخت در محل چیست؟

بیشتر بخوانید:پرداخت آنلاین با سیزپی

سحاب

سحاب سامانه انتقال وجه کارتی با استفاده از امکانات مرکز شتاب است و به مشتریان بانک امکان می‌دهد با کارت خود بتوانند به هر بانک دیگر عضو مرکز شتاب حواله کنند. بهره‌گیری از سحاب هم در شعبه و هم در خودپردازها و هم در اینترنت بانک میسر است . خدمات سحاب در شعبه از طریق دستگاه کارتخوان (پایانه شعب) و منوی تحویلداری انجام می‌شود و مشتری باید فرم مخصوص انتقال را تکمیل کند. حواله‌های سحابی فقط با کارت امکان‌پذیر است و روزانه سقف مبلغ مشخصی از طریق خودپرداز، اینترنت‌بانک یا پایانه شعب منتقل می‌شود. سامانه انتقال وجه آنی کارتی (سحاب) در سال 1386 به مرکز شتاب افزوده شده است.

ساتنا

در این سامانه مشتریانی که در بانک دارای یکی از انواع حساب (جاری، پس‌انداز و مدت‌دار) می‌باشند، می‌توانند نسبت به انتقال وجه (مبالغ بیش از یکصد و پنجاه میلیون ریال) به حساب خود یا سایر افراد در سایر بانک‌ها در همان روز اقدام کنند. ساتنا جایگزین کاملی برای چک­های رمزدار بین‌بانکی است.

تسویه مبادلات بین‌بانکی در این سامانه به‌صورت آنی، قطعی، نهایی و برگشت­ناپذیر انجام می‌گیرد، مشروط بر اینکه حساب تسویه بانک دارای مانده کافی برای انجام تسویه باشد، در غیر این‌صورت مبادلات تا تأمین نقدینگی و تا پایان روز در صف انتظار قرار گرفته و در صورت عدم تأمین نقدینگی، درخواست‌های مربوطه ابطال و برگشت داده می‌شوند. بنابراین این سامانه برای دو کاربرد اساسی بانک‌ها، شامل تسویه بین ­بانکی و انجام پرداخت‌های کلان و تجاری ایجاد شده است

تابا

سامانه تسویه اوراق بهادار الکترونیکی سامانه‌ای است که به نگهداری اوراق بهاداری که ویژگی‌های تعیین شده توسط بانک‌مرکزی را دارا باشند، اقدام می‌کند. این سامانه علاوه بر نگهداری اوراق بهادار (به صورت الکترونیکی) نام و مشخصات دارنده آنها را نیز ثبت می‌کند. صرفاً بانک‌های کشور به این سامانه دسترسی دارند و می‌توانند برای خود یا به نیابت از مشتریان خود، اوراق نگهداری شده در این سامانه را خرید و فروش کنند

چکاوک

چک به همراه وجوه نقد و پرداخت الکترونیکی، اضلاع ابزارهای پرداخت پول در کشور می‌باشد. امکان صدور چک به مبلغ دلخواه، سهولت حمل و نقل و ضمانتی برای پرداخت در آینده به اعتبار اشخاص حقیقی و حقوقی باعث استقبال فعالان اقتصادی از این سند لازم­الاجرا شده است

اینترنت را می­ توان به دریایی تشبیه کرد که همیشه­ پراز­کاربران و­ مشتریانی است که مختص به­ شهر و نقظه خاص جغرافیایی نیستند.ازین­­­ رو­ مشتریان همیشه با یک سرچ ساده و چند کلیک در­اینترنت و فروشگاه­های اینترنتی نیاز به محصول و خدمات مورد نظرشان را برآورده می­ کنند.

 امروزه خرید آنلاین جزو اصلی زندگی مردم شده است وباعث صرفه­ جویی در وقت وهزینه می­شود و این مزیت­ ها باعث شده است یکی از راحت ترین شیوه­ های خرید در میان مردم شناخته شود.

فروشندگان هم ازفروش اینترنتی و آنلاین استقبال گسترده ­ای کرده اند چون تاثیر بسزایی در افزایش فرو ش ­شان داشته است و در این نوع فروش از مشکلاتی مثل نسیه خرید کردن مشتری و ازدحام و شلوغی و...خبری نیست.

هم­چنین به جای پرداخت هزینه­ های گزاف اجاره فروشگاه به صورت فیزیکی،فقط با­ داشتن یک سایت می­توان یک  فروشگاه اینترنتی راه­ اندازی کرد که امکان  دسترسی مشتریان از هر نقطه کشور را به فروشگاه می­ دهد و باعث رشد کسب­ و ­کار می ­شود.

مطلب مرتبط: کسب و کار های خانگی و سیزپی

یکی از نکات قابل توجه برای صاحبان کسب ­و ­کارهای اینترنتی برخورداری از یک درگاه پرداخت مطمئن با قابلیت گزارش ­دهی و مدیریت تراکنش­ ها  و تسویه به موقع است.هم­چنین بسیاری از مشتریان فروشگاه اینترنتی همیشه این دغدغه را دارند که اطلاعات بانکی آن ها مورد کلاهبرداری قرار نگیرد.

برخی فروشگاه های خرید آنلاین کلاه بردارند و با اینکه به نظر می­رسد خرید از آن ها بی­ خطر است، ممکن است از یک درگاه پرداخت جعلی استفاده کنند و اطلاعات کارت بانکی شمارا به دست بیاورند و مورد سوء­استفاده قرار دهند.

 پس شما صاحبان کسب­ و­ کار باید در انتخاب درگاه پرداخت اینترنتی نهایت دقت را داشته باشید که یک درگاه معتبر و منطبق با ویژگی های مد­نظرتان را  انتخاب کنید،که به شما درگاه پرداخت سیزپی پیشنهاد می­شود.

مطلب مرتبط: چرا باید از سال 99 درگاه پرداخت اینترنتی داشته باشید؟

علاوه بر درگاه  پرداخت اینترنتی امن نکات دیگری حائز اهمیت است که باید به آن ها توجه داشته باشیم :

• توجه به  آدرس بار( Address Bar) مرورگر خود و اطمینان یابند از پروتکل امن https به جای پروتکل ناامن http استفاده می­کنند.
• کاربران حتماً از صفحه کیبورد مجازی برای وارد کردن اطلاعات خود استفاده کنند.
• برای پرداخت های آنلاین بهتر است از موبایل یا کامپیوتر­ها­ی خود به جای  کامپیوتر­ها­ی موجود در اماکن عمومی و کافی نت ها استفاده کنید.
• از رمز­پویا به جا­ی رمز ثابت دوم استفاده کنید.
• همواره ازآنتی­ ویروس آپدیت شده استفاده کنید.